गण्डकी । पोखरा वृद्धाश्रममा आश्रित छ ज्येष्ठ नागरिकलाई यतिखेर एउटै चिन्ताले सताउने गरेको छ, नेपालको नागरिक नभई मरिन्छ कि! भन्ने। उमेरले जीवनको उत्तरार्ध अवस्थासम्म पनि आफ्नो नाममा नागरिकता प्रमाणपत्र नहुँदा उहाँहरू चिन्तित बन्नुभएको छ ।
सानै उमेरमा आमाबाबु गुमाउँदा बाल्यकालदेखि अर्काका घरमा श्रमिकरूपमा काम गर्नुपरेको उहाँहरू बताउँनुहुन्छ। अहिले उहाँहरू नागरिकताका अभावमा राज्यबाट पाउने सुविधाबाट पनि बञ्चित हुनुपरेको दु:खेसो गर्नुभहुन्छ ।
वृद्धाश्रमकै सहारामा बाँच्नु परे पनि कमसेकम नागरिकता लिएर आफूहरू नेपाली भएर बाच्न पाउने आशामा रहँदै आएको ८० वर्षीया फुलमाया भुजेल बताउँनुहुन्छ।
पोखराको नयाँ बजार घर भएकी उहाँको आफ्नै पीडा व्यथा छन्। राम्रोसँग बोल्न र सुन्न नसक्ने उहाँ झण्डै एक दशकभन्दा बढी समयदेखि पोखरा वृद्धाश्रममा बस्दै आउनुभएको छ ।
आफन्तले साहरा दिने कोही नभएर नै वृद्धाश्रम पुग्नुभएको उहाँलाई नागरिकता नपाउँदा थप चिन्तित बनाएको छ। उहाँले भन्नुभयो,‘आफू नेपाली नागरिक भएर पनि नागरिक नभए जस्तो लागिरहेको छ।’
फुलमायाजस्तै लमजुङको राइनास मोहोरियाकोट जन्मस्थान भई घर परिवारको मायाबाट बञ्चित ७८ वर्षीय हरिबहादुर थापा विगत आठ वर्षयता सो वृद्धाश्रममा बस्दै आउनुभएको छ ।
‘बाह्र छोरा तेह्रनाति बुढाएको धोक्रो काँधै माथि’ भने जस्तै श्रीमती, एक छोरा र दुई छोरीका यी अभिभावक यतिखेर आफन्तविहीन जस्तो भएर वृद्धाश्रममा बस्न बाध्य छन्।
आफूले सक्दो उमेरसम्म तीनै छोराछोरी र श्रीमतीको लागि भारतमा मजदुरी गरेको स्मण गर्दै उनले अहिले पक्षघात भई अशक्त भएका अवस्थामा वृद्धाश्रमको साहारा खोज्नु परेको दुःखेसो गर्नुभयो।
उमेर हुने अवस्थासम्म भारतको मजदुरी नै महत्वपूर्ण भयो नागरिकता बनाउने सोच नै बनेन अहिले परिवारबाट हेला भएको अवस्थामा राज्यबाट पनि नागरिकता नपाएर हेपिएको महसुस भएको उहाँले बताउनुभयो।
त्यस्तै, वृद्धाश्रममा आश्रित पर्वतको देउपुरका ६० वर्षीय राम गुरूङ, नवलपुरका रामचन्द्र चाँधरी, नारायण ढकुरी, धनबहादुर गुरूङको अहिलेसम्म नागरिकता छैन। उहाँहरू आश्रममा पुग्ने जोकोहीसँग पनि नागरिकता प्रमाणपत्र पाउने आशा देखाउने गरेका छन्।
सानै उमेरमा आमाबुबा गुमाएर टुहुरा बनेको कारण आफन्तको घरमा बसेर हुर्कोका अधिकांशको नजिकैका नातेदार तथा पैत्रिक सम्पत्तिका नाममा अत्वपत्तो नभएका अस्पताल, प्रहरी र समाजका विभिन्न सङ्घ संस्थाकोमाध्यमबाट आश्रम आइपुग्ने गरेको वृद्धाश्रमको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ।
वृद्धाश्रमका अध्यक्ष कुशुमकेशव पराजुलीका अनुसार जिल्ला प्रशासन कार्यालय कास्कीबाट प्रमुख जिल्ला अधिकारीका पहलमा यसअघि १० आमाबुबाको नागरिकताको प्रमाणपत्र बनाइएको जानकारी दिनुभयो ।बाँकी छ को पनि नागरिकता निकाल्न पहल भइरहेको उहाँको भनाइ छ।
‘समाजका विपन्न, असहाय परिवारबाट अपहेलित ज्येष्ठ नागरिकलाई आवासीय व्यवस्था गर्ने लक्ष्यका साथ २०५२ सालमा स्थापना गरी सञ्चालनमा आएका वृद्धाश्रममा हाल ४० ज्येष्ठ नागरिकसहित १२ सेवकसेविका गरी कूल ५२ को परिवार रहेको छ’ उहाँले भन्नुभयो,‘तीनै तहका सरकार, विभिन्न संघ संस्था तथा व्यक्तिको सहयोगबाट आश्रम यतिखेर भौतिकरूपमा सम्पन्न भए पनि दैनिकखर्च सञ्चालन गर्न भने धौधौ पर्ने गरेको छ।’
आश्रममा अट्याज बाथरुम, चिसोतातो पानी, फिजियोथेरापी सेवा, बिरामी हुँदा औषधोपचारलगायतका विभिन्न सुविधा रहेको उल्लेख गर्दै अध्यक्ष पराजुलीले भन्नुभयो , ‘विशेष गरी जन्मोत्सव, विवाहको वार्षिकोत्सव तथा आफन्तका स्मृतिमा परिवारजनले गरिने दान तथा सहयोगले वृद्धाश्रम सञ्चालन हुँदै आएको छ।’
यसैबीच पोखरा महानगरपालिका-९ का दीपक बाटाजु र सिर्जना बाटाजुले आफ्नो वैवाहिक स्वर्णजयन्तीका उपलक्ष्यमा रु ६ लाख ५१ हजार पाँचको अक्षयकोष स्थापना गरेका छन्। रासस
